Interview Steven Delva en Peter Langenberg over Holenkwartier Hoorn
Designed for spontaneous encounters.
In Hoorn wordt een nieuw stuk stad toegevoegd dat z’n weerga niet kent: het Holenkwartier. Hoogstedelijk wonen en werken met een hoge variatie in woningtypes en architectuur. Samen met Steven Delva van DELVA Landscape Architecture | Urbanism en Peter Langenberg van ZeemanVastgoed bepleiten we verdichting als een interessant recept voor spontane ontmoetingen.
Het is 2016 als de ambities van het Holenkwartier vorm krijgen. In deze fase wordt de stedenbouwkundige keuze gemaakt om het jaren ’60-gedeelte van de voormalige Philipsfabriek te laten staan en het oude Ketelhuis nieuw leven in te blazen. Steven: “Je staat voor een keuze; ga je dit weghalen of ga je deze gebouwen juist inzetten als het nieuwe hart van de wijk? Met dit plan hebben we niet gekozen voor herontwikkeling maar doorontwikkeling, met het bestaande – de ziel – als basis. Dat vraagt lef en doorzettingsvermogen om tot een haalbaar plan te komen dat ook nog eens natuurinclusief is. Met ruimte voor spontane ontmoetingen in de vele groene parkjes die we opwaarderen en toevoegen in het gebied.”
Met dit plan hebben we niet gekozen voor herontwikkeling maar doorontwikkeling, met het bestaande – de ziel – als basis.
“Het ketelhuis is echt een karaktervol dingetje”, zegt Peter. “Het wordt het baken van het nieuwe groene plein. Met het behoud van deze gebouwen hoeven we niet op zoek te gaan naar nieuw karakter in de architectuur of in de openbare ruimte.”
“We tillen het op, knappen het liefdevol op en leggen het terug in een openbare ruimte dat inspireert en ontmoetingen faciliteert”, vult Steven aan. “We waren het er snel over eens dat deze gebouwen echt nodig zijn om de basis te vormen van interessante buurtfuncties zoals bijvoorbeeld daghoreca. Kortom, de smaakmakers van het Holenkwartier. Het gebouw nestelt zich centraal op het entreeplein vol groen en met aandacht voor wateradaptatie en natuurinclusiviteit.”
Verdichting als recept voor ontmoeting
De gemeente Hoorn wilde op deze plek een woonwijk maken met een ‘vleugje Amsterdam’. Een stedelijk milieu waar je meer kwaliteit kunt bieden op minder ruimte. Voor DELVA, als stedenbouwkundige en landschapsarchitecten van het plan, een mooie uitdaging om de kennis vanuit Amsterdam (Buiksloterham), maar ook Utrecht (Wisselspoor), richting het noorden te brengen en te laten versmelten tot een Hoornse identiteit. Samen met MKA werd deze identiteit doorgetrokken en vormgegeven in de architectuur. Dit met het uniek gekende resultaat. Een voorbeeld voor Hoorn en ver daarbuiten.
Steven: “Samen met MKA werken we aan actuele opgaven waar we voor staan: intensiveren van beschikbare ruimte met meer collectieve kwaliteiten, groen en het vormen van leefkwaliteit voor mens en dier. Het Holenkwartier ligt dichtbij het oude centrum, dus we zien het ook als noodzaak. Verdicht bouwen met meer woningen per hectare is niet alleen economisch interessant, maar het is ook het enige antwoord op duurzaam wonen, natuurinclusiviteit en met meer diversiteit in woningtypes en bewoners. Met het Holenkwartier voegen we een letter toe aan het alfabet van typen wijken in Hoorn. Binnenstedelijk verdichten als het juiste antwoord op de vele actuele vraagstukken.”
“Lekker een croissant eten op de hoek of een biertje doen met vrienden. Buiten sporten bij de gym en elkaar onderweg ontmoeten op straat. Zo’n stedelijke prikkel is een heel ander uitgangspunt dan mensen ergens wegstoppen in een buitenwijk. Mensen die ‘s morgens de auto pakken en ‘s avonds pas weer terugkeren. Dat VINEX-gevoel met huisje-boompje-beestje wilden we hier niet. Integreer functies, combineer wonen met werken en focus op een interessante mix van mensen; daar draait het om. Dit stuk stad gaat op geen enkele manier concurreren met andere wijken in Hoorn. It’s one of a kind.”
Holenkwartier wordt een microstad op zich, waar functies en tal van woningtypes verspreid zijn door de hele wijk.
Holenkwartier wordt een microstad op zich, waar functies en tal van woningtypes verspreid zijn door de hele wijk. Steven: “Dat is een belangrijk ingrediënt voor sociale interactie en diversiteit. Door functies te variëren en te stapelen ontstaat er ruimte voor gezamenlijke buitenruimtes en de vele kleine parkjes waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Maar ook voor innovatieve, hybride gebouwen en woningtypes, waar je een bedrijf of praktijk aan huis kunt starten. Of waar je in een loft-appartement kunt wonen, boven een grondgebonden gezinswoning met twee verdiepingen.”
“De woningen zijn per bouwblok modulair ontworpen door MKA en zijn aanpasbaar in de toekomst. Sommige hebben een vaste indeling en een groot aantal heeft een flexibele opzet. Er zijn zo veel types beschikbaar dat er hier per bouwblok gezinnen kunnen wonen, maar ook alleenstaanden in een studiootje of een ouder stel in een gelijkvloerse woning. Het parkeren gebeurt centraal in de wijk onder een lang appartementengebouw. Ook daar stapelen we functies. Dit zorgt voor een levendige buurt, want auto’s verdwijnen uit het straatbeeld. De vierkante meters blik maken plaats voor vierkante meters groen en vertier.”
Kijk je vanuit de lucht naar het plan, dan zie je veel afwisseling in de bouwblokken. “In deze modulaire opzet zit wel degelijk herhalingen, ook al heb je dat helemaal niet door”, zegt Steven. “Dat is een manier van ons als ontwerpteam om het plan betaalbaar te houden en ook nog betaalbare woningen te kunnen presenteren. Achter de façades heeft MKA een rationeel bouwprincipe toegepast op de bouwblokken met herhaling in maatvoering en structuur. Door de vaste maatvoering kunnen gevels en daken vrij variëren. Herhaal je dit, dan zorgt dat voor samenhang in de wijk. Door het stedenbouwkundige ontwerp als een modulaire speeldoos te benaderen, kun je oneindig veel combinaties maken.”
In oude steden kent iedereen de buurtjes waar het gezellig en autoluw is, waar mensen voor de deur op straat zitten, waar een atelier aan huis te vinden is en waar je ergens op de hoek een terrasje vindt. “We zijn bijna vergeten waarom mensen dit soort plekken fijn vinden”, zegt Peter. “Hier brengen we mensen bij elkaar rond de voormalige fabriek als kloppend hart van de wijk. Met zo’n 400 woningen en een voorzieningen hub van circa 5.000 m2 hebben we een kritische massa om hier sociale cohesie te laten ontstaan.”
Steven: “We zien de straten, stegen, parkjes en pleintjes als collectieve woonkamer met ruimte voor verrassing. Hoe verder je van het hart komt, hoe rustiger het wordt. Net als in de stad heb je hier ook een plein waar reuring is en straatjes waar een kind speelt in het groen. Alle sferen van de stad kun je hier straks proeven. Verdichting levert ruimte op om pocket parks te maken tussen de woonblokken voor groen, spel en sport; een inclusieve wijk. Het leven op straat is voor ons heel belangrijk. Vanuit de centrale parkeerhub wandelen bewoners via de binnentuinen naar hun huis. Mensen ontmoeten elkaar, kennen elkaar en kunnen daardoor meer van elkaar hebben. Dat bevordert de sociale cohesie. Bij aanvang moet je daar goed over nadenken en er een uitgesproken visie op hebben. Gedurende het proces is nooit aan deze visie getornd. Sterker nog, met de ontwerpen van MKA heeft zich de gedachte verder versterkt. Daar ben ik bijzonder trots op.”