Wisselspoor - Utrecht
De voormalige Centrale Werkplaats Utrecht van de NS, beter bekend als Werkspoor, transformeert tot Wisselspoor: een fijn woonmilieu met behoud van het industrieel erfgoed. Dankzij de omarming en versterking van het reeds aanwezige karakter in het gebied ontstaat hier een ‘stoer stukkie stad’.
Door de gefaseerde ontwikkeling is het bovendien mogelijk om zeer snel verandering te bewerkstelligen. De eerste fase aan de noordzijde wordt dan ook inmiddels gerealiseerd. Als eerste gebied in Utrecht heeft deze een ‘BREEAM ‘Excellent’ waardering gekregen, een ambitie die we zeker ook voor de toekomstige deelgebieden hebben. Daarvoor is reeds een intentieovereenkomst getekend en is het ontwerpproces in gang gezet.
Wisselspoor is een markant gebied van ca. 9 ha aan de rand de Utrechtse binnenstad. Door behoud en herbestemming van de indrukwekkende industriële hallen en de relicten in het landschap door te vertalen in een groots spoorpark blijft het gebied zijn historie ademen. Het gebied wordt autoluw waardoor de karakteristieke architectuur en het landschap beeldbepalend worden en volop ruimte voor groen ontstaat. Tussen de vele bomen maken stukken spoor, wissels en stootblokken de geschiedenis van de plek leesbaar.
De Koninklijke Nederlandsche Fabriek voor Werktuigen en Spoormaterieel werd opgericht in 1828. Dit bedrijf was met 5000 werknemers de grootste werkgever van Utrecht. Het bedrijf stond internationaal bekend om haar treinen van onverwoestbare kwaliteit en het betrokken personeel. Deze trots bestaat nog steeds en de herinnering blijft bestaan door het industriële erfgoed. We bouwen voort op het bestaande industriele karakter en lokale kwartiermakers en voegen een verrassend comfortabel stedelijk milieu toe. Met Wisselspoor leggen wij de link naar het verleden en maken het een creatieve en verrassende plek waar Utrecht trots op kan zijn.
Concept Cityplot
Mensen zijn op zoek naar plekken met een eigen karakter en willen zelf mede bepalen hoe hun leefomgeving eruitziet. Daarnaast is de toekomst onvoorspelbaar. Dat vraagt om een nieuw soort stedenbouw. Of eigenlijk, om de wijze waarop steden ooit ontstonden. Cityplot redeneert niet uit een vooropgesteld eindproduct, maar juist vanuit flexibiliteit en individuele ontwikkeling. Het model sluit op voorhand geen ontwikkelingparken in of uit, maar is ontvankelijk voor de initiatieven die aangereikt worden op het moment dat men daadwerkelijk met de transformatie aan de slag gaat. Vanuit een ‘plot’ gedachte worden verschillende bouwvormen en functies mogelijk. Zo kan flexibel en duurzaam op de actuele vraag worden ingespeeld en ontstaat een prettige diverse omgeving met een eigen identiteit.
Getrapte openbare ruimte
Het stedelijk leven in Cityplot beperkt zich niet tot het niveau van het maaiveld maar loopt getrapt op naar verhoogde collectieve tuinen en omringende daken. Openbare, semi-openbare, collectieve en privéruimtes wisselen elkaar af op verschillende niveaus en dragen bij tot het creëren van de circulaire stad. Hoogteverschillen worden uitgebuit om overgangen vorm te geven. Erfafscheidingen zijn geen harde grenzen, maar worden omarmd als identiteitsbepalende elementen van het plan. Muren en verhogingen dragen bij aan spannende contrasten tussen open, gesloten.
Parkruimte voor de stad
De belangrijkste parken van Utrecht liggen in een ring met een straal van circa 1,5 kilometer rond het plangebied. We zien een unieke kans om aan dit bestaande alfabet van parken een letter toe te voegen. In de meest oostelijke punt van het plangebied kan een van de meest centraal gelegen parken van de stad worden ontwikkeld. Een cultuurpark dat samen met het nieuwe programma een kwalitatief hoogwaardige toevoeging zal zijn aan de stad.
Het aanbod in groene ruimtes wordt vervolmaakt door de groene pocket-parken aan een lineaire park meelopend met de Daalsedijk. In het zuidelijk deel heeft een ruige groene spoorzone zijn geheel eigen kwaliteit. Samen met de pleintjes ontstaan 4 geheel eigen sferen waar gewerkt en gewoond wordt.
Verankeren in de omgeving
Hoe laat je een gedachtengoed als het Cityplot nu naadloos aansluiten op het specifieke karakter en de omgeving van een voormalig NS terrein? We doen dat door het implementeren van de vier stedelijke sferen die gezamenlijk de unieke identiteit van dit gebied uitdragen. De vier sferen zorgen voor complexiteit en gelaagdheid van openbare ruimtes in Wisselspoor, en juist dat maakt dit gebied zo verleidelijk. Het contrast tussen het stedelijke park en intieme straatjes, hofjes en binnenpleinen. Het robuuste karakter van het spoorpark versus de zachte, groene zoom om de 2e Daalsedijk, waarin kleine ‘pocketparken’ zijn opgenomen. Al deze contrasten geven spanning en verrassing aan het gebied die zorgt voor de hier zo passende sfeer.
We beginnen direct!
De ontwikkeling van Werkspoor begint niet over enkele jaren, maar nu!
In onze visie dient een gebiedsontwikkeling in elke fase een maatpak aan functies te bieden aan de gebruikers en de buurt. Dat betekent dat we zowel voordat de bouwactiviteiten aanvangen, tijdens de bouw en daarna veel aandacht besteden aan het functionele programma dat in de tijd van gedaante kan verwisselen. Immers, tijdens de eerste ‘rauwe’ fase kent het gebied een andere verschijningsvorm dan na oplevering van alle deelgebieden. Door ons nu al te richten op het aanbieden van een ‘tailormade’ programma en het laden van de content, kunnen we enerzijds gebruikers aan ons binden en anderzijds het gebied positioneren met het gewenste merk DNA.
Het project is door de Dutch Green Building Council beoordeeld en heeft het certificaat BREEAM ‘Excellent’ gekregen. Het is daarmee het eerste gebied in Utrecht en het achtste gebied in heel Nederland dat hieraan voldoet. Wisselspoor is hiervoor beoordeeld op de gebieden van hittestress, klimaatadaptatie, gezondheid, luchtkwaliteit en sociale cohesie; Allemaal thema’s waaraan het team speciale aandacht heeft geschonken in de uitwerking van het plangebied.
Het ontwerpteam bestaat uit een samenwerking van Synchroon, Skonk, DELVA Landscape Architecture / Urbanism, Studioninedots en De Wijde Blik Communicatie en werkt nauw samen met de Gemeente Utrecht. Opdrachtgever/verkopende partij is NS Vastgoed.
- Locatie
- Utrecht
- Status
- DO
- Opdrachtgever
- Synchroon, Gemeente Utrecht en NS
- Samen met
- Studioninedots, Blauw, Zecc, Space Encounters, MEESVISSER, RHAW, Skonk en De Wijde Blik, Foto's: Sebastian van Damme.
- Team
- Steven Delva
- Team
- Sander van den Bosch